چهارشنبه سوری پایان سال کم کم به یک معضل اجتماعی وانسانی تبدیل میشود که جان وروان انسان ها را در وهله اول هدف قرار داده است. متاسفانه در سال­‌های اخیر مراسم چهارشنبه سوری شکل سنتی خود را از دست داده و تبدیل به بازی­های خطرناک با مواد منفجره و محترقه شده است. مواد محترقه ای که در زمان انفجار علاوه بر تولید صدای بسیار گوشخراش و آزارنده، آسیب‌های جدی به چشم، دست و سایر قسمت‌های بدن وارد می کنند .

تغییرات فرهنگی در چهرشنبه سوری

قاشق زنی تبدیل به ترقه زنی شده است

خوردن آجیل مشكل گشا تبدیل به خوردن سیلی و لگد شده است.

فال گوش ایستادن تبدیل شده است از ترس مامور دویدن 

 سه گام پيوسته لازم براي جلوگيري از حوادث چهارشنبه سوري   
 
براي پيشگيري از حوادث اسفناكي كه در مراسم آتش افروزي چهارشنبه سوري احتمال وقوع آن مي رود، مي توان از مدل پيشگيري از حوادث بهره جست. براي اين منظور بايد مراحل زير را طي نمود:
 
۱ _ آموزش والدين:

والدين نه تنها نيازمند آموزش درباره خطراتي هستند كه در سايه استفاده از مواد منفجره و آتش افروزي فرزندان آنها را تهديد مي كند، بلكه به همان اندازه نيز نيازمند به آموزش درباره مشكلاتي هستند كه كودكان در يادگيري راجع به اين خطرات، با آنها مواجه مي باشند. والدين بايد در اين راستا مسئوليت بيشتري را بپذيرند و بيشتر به فكر سلامت كودكان خود باشند. مي توان گفت در بسياري از حوادث، دليل اصلي انتظار زيادي بوده است كه والدين در اين زمينه از فرزندان خود داشته اند. لذا آموزش به والدين در مورد خطرات احتمالي ناشي از سر و كار داشتن با مواد منفجره و محترقه و نيز در مورد حوادث احتمالي ناشي از آتش بازي و همچنين آموزش آنها در زمينه اصول ايمني و پيشگيري از اين حوادث، نقش مهمي در جلوگيري از بروز چنين حوادثي در اين روزهاي خجسته دارد.
والدين، پدر و مادر هر دو، مي توانند اطلاعات مربوط به اصول پيشگيري از حوادث را آموخته و به فرزندان خود منتقل نمايند . چرا كه پدر و مادر بانفوذترين افراد در نزد كودكان و نوجوانان هستند.
از اين رو آموزش والدين در زمينه چگونگي پيشگيري از حوادث احتمالي چهارشنبه سوري، نقش مهمي در پيشگيري از بروز اين حوادث داراست. در واقع خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادران) از عوامل تقويت كننده رفتار هستند.
عوامل تقويت كننده عواملي هستند كه تعيين مي كنند آيا از رفتارهاي بهداشتي و سالمي كه انجام آنها مورد نظر است، نظير عدم استفاده يا استفاده صحيح مواد محترقه، ترقه و مواد منفجره ديگر حمايت مي شود يا خير. در حقيقت عوامل تقويت كننده مثل خانواده، عوامل حمايت كننده رفتار هستند.
 
۲- آموزش به كودكان و نوجوانان: 

كودكان ذاتاً كنجكاو هستند و همزمان با رشد آنها بر كنجكاوي و رشد مهارتهايشان افزوده مي شود كه اين امر آنها را در معرض خطر قرار مي دهد. برنامه هايي كه براي حفاظت بچه ها در مقابل صدمات صورت مي گيرد بايستي كنجكاوي آنها و تغييرات مداوم در مهارتهاي آنها را در نظر بگيرد. در واقع هميشه بايد انتظار آن را داشته باشيم كه بچه ها كنجكاو باشند. در مورد نوجوانان نيز بايد اين موضوع را در نظر گرفت كه نوجواني دوره اي است كه افراد در آن دوره دست به تجربه مي زنند و هويت خود را شكل مي دهند.
بخشي از اين فرآيند تكامل، دست يازيدن به رفتارهاي مخاطره آميز است، رفتارهاي مخاطره آميزي كه در صورت عدم كنترل، مي تواند به حوادث اسفناكي در اين ايام خجسته نوروز منجر شود. به همين خاطر، اهداف هرگونه برنامه پيشگيري در زمينه حوادث ناشي از استفاده نابه جاي مواد محترقه و منفجره و نيز در زمينه حوادث ناشي از آتش بازي، بايستي واقع بينانه باشد و در اين زمينه بايست هدف اصلي، پيشگيري از آسيب يا كاهش دامنه آسيب هاي مربوط به استفاده از اين مواد خطرآفرين باشد تا پيشگيري كامل از مصرف آنها. در واقع بايد هدف برنامه متمركز بر استفاده صحيح، مناسب و بجا و استفاده از نوع استاندارد اين مواد باشد.
در برنامه ريزي آموزش پيشگيري از اين حوادث اين امر مهم است كه مفاهيم ساده را انتخاب نموده و آن را توسعه داد. لازم به ذكر است كه به هريك از كودكان و نوجوانان بايد مفهوم خطر و صدمات جسمي ناشي از آن را آموزش داد به ويژه در مواقعي كه اين افراد ديگران را به دليل رفتار نامناسب خود در معرض خطر قرار مي دهند. اين افراد را بايستي از خطرات تماس با مواد منفجره و محترقه يا از خطرات ناشي از آتش بازي، آگاه نمود و كمكهاي اوليه مورد نياز در موقع بروز حوادث را آموزش داد و بايد احساس مسئوليت در پيشگيري از اين حوادث و در محيطهاي مختلف (خانه، مدرسه، بيرون از اين دو محيط) را در اين گروه سني به وجود آورد.
ممكن است موضوع ايمني و پيشگيري از حوادث مربوط به چهارشنبه سوري، در بدو امر براي اين گروه سني زياد جالب نباشد، چرا كه آنها مجبورند مقداري محدوديت در ترقه بازي، فشفشه بازي و آتش بازي خود متحمل شوند ولي مي توان با نشان دادن اين موضوع كه اين امر با زندگي آنها مرتبط است، آموزش در اين زمينه را براي آنها جالبتر كرد. حوادث براي هر كسي اتفاق مي افتد. در برخي حوادث افرادي كشته شده يا به شدت آسيب مي بينند.
اما از بروز اغلب حوادث از جمله حوادث چهارشنبه سوري مي توان جلوگيري نمود. بايد كودكان و نوجوانان را تشويق كرد كه از حوادث درك خوبي داشته باشند. بايد به آنها آموزش داد كه آنها در مقابل مواد محترقه و منفجره و آتش بازي آسيب پذير هستند. اين آموزش آسيب پذير بودن آنها در مقابل خطرات مذكور، از اهميت خاصي برخوردار است. عوامل بسياري در عدم پذيرش آموزشهاي مربوط به پيشگيري از حوادث ناشي از مواد محترقه، منفجره و آتش بازي در اين گروههاي سني دخالت دارد. به عنوان مثال احساس محدوديت در بازي با اين مواد، لاف زدن، دليري، چشم و هم چشمي، رقابت، قهرمان سازي و تحريك دوستان و همكلاسي ها، عوامل مختلفي هستند كه ممكن است اين افراد را به پذيرفتن خطرات مختلف تشويق نمايد.
به اين گروه بايد اين موقعيت داده شود كه پذيرش خطر را ارزيابي نمايند و تفاوت بين خطرات حساب شده اي را كه افراد، اطلاع و آموزش كافي در مورد آن داشته و لوازم و احتياجات ايمني در مقابل آن پيش بيني شده است، با كارهايي كه بدون فكر، بدون توجه و بدون دخالت شعور انجام مي گيرد، مقايسه نمايند. بسياري از افراد در كار خود، با مواد منفجره و محترقه سر و كار داشته، با خطرات ناشي از آنها مواجه هستند ولي اين مسئله بسيار مهم است كه كودكان و نوجوانان با وسايل مورد استفاده اين افراد آشنا شوند و بدانند كه اين افراد بايستي از قوانين مشخصي در موقع كار با مواد محترقه و منفجره، پيروي نمايند. به عنوان مثال، كودكي كه در ذهن خود انفجار ديناميت و نارنجك توسط هنرپيشه ها را تصور مي كند بايد بداند اين افراد از قوانين و سيستمهاي ايمني خاصي در اين زمينه پيروي مي نمايند تا به خود و ديگران آسيب  نرسانند.
يكي از مسايل مهمي كه در زمينه آموزش پيشگيري از حوادث ناشي از استفاده سوء مواد منفجره و محترقه در چهارشنبه سوري، بايد مورد توجه زيادي قرار گيرد، ايمني جامعه است. در مكانهايي كه افراد زيادي جمع مي شوند، ممكن است در صورت استفاده از اين مواد، وضعيت خطرناكي به وجود بيايد. بنابراين لازم است اين آگاهي به كودكان و نوجوانان داده شود كه خطر در اجتماعات بزرگتر، بيشتر است و راههاي جلوگيري از صدمه به ديگران نيز به آنها آموزش داده شود. در صورتي كه كودكان به درستي آموزش داده شوند، نه تنها خودشان در اين زمينه سعي به رعايت اصول ايمني خواهند نمود، بلكه مي توانند به همديگر و حتي به افراد بزرگتر از خود نيز در اين زمينه آموزش داده، همديگر و دوستان خود را در اين مورد ياري نمايند.
 اين حالت، ياري كودك به كودك نام دارد كه نقش بسيار مهمي در آموزش سبك و شيوه زندگي سالم به كودكان و حتي به جامعه، داشته و اثربخشي و كارآيي آن توسط تحقيقات به اثبات رسيده است.
 
3- اقدامات محيطي: 
 
 نوع اسباب بازيها (نظير ترقه، فشفشه، مواد محترقه)، لوازم بازي، زمينها و ميدانهاي مختلف تفريح در اين زمينه، مي توانند از عوامل ايجاد حوادث باشند. گاهي سازندگان وسايل بازي به اراده خود، تغييراتي در اين وسايل به وجود مي آورند كه مي تواند منجر به پيشگيري از حوادث شود. در مواردي ديگر تغيير در سياستگذاريها و قانونگذاري براي اطمينان از مطابقت يك محصول با مقررات ايمني لازم است. (مباني پيشگيري) در واقع اقدامات محيطي، به فراهم آوردن منابع و تسهيلات لازم براي يك رفتار صحيح (نظير استفاده درست از مواد محترقه و ترقه و…) اشاره مي كند و در مورد موضوع مورد بحث، امكانات و تسهيلات مي تواند خود ترقه هاي استاندارد، محيطها و زمينهايي براي ترقه بازي، آتش بازي و حتي قيمتهاي مربوط به مواد محترقه و منفجره استاندارد باشد كه فراهم نمودن اين امكانات و تسهيلات نقش اساسي در كاهش حوادث چهارشنبه سوري دارد.
اين امكانات و تسهيلات محيطي، زيرمجموعه اي از عواملي هستند كه به نام عوامل قادركننده مشهورند. بدون توجه به اين عوامل قادركننده برنامه آموزش پيشگيري از حوادث ناشي از مواد محترقه و منفجره، با شكست مواجه مي گردد. در واقع اقدامات محيطي مي خواهد به موضوع محيطهاي سالم، وسايل سالم و در كل به مفهوم محيطهاي حمايتي براي سلامت اشاره نمايد كه مفهومي نوين در ارتقاي سلامت افراد است. محيطهاي حمايتي براي سلامت، افراد را از تهديداتي كه نسبت به سلامت آنها وجود دارد محافظت مي  كند و همانطور كه گفته شد حمايت از طرف محيط، در جلوگيري از بروز حوادث ناشي از مواد منفجره و محترقه در اين روز خجسته، نقش مهمي بازي مي كند .

برنامه هاي جامع پيشگيري از حوادث مربوط به آخرين چهارشنبه سال

تحقيقات نشان مي دهند كه برنامه هاي اجتماعي جامع، اميدبخش تر از راهكارهاي پيشگيرانه يك بعدي است. اين گونه برنامه ها مستلزم مشاركت بخشهاي مختلفي نظير مدارس، خانواده ها، رسانه هاي جمعي، سياستگذاران و غيره مي باشد. به عبارت ديگر مشاركت دادن تمام بخشهاي جامعه در امر پيشگيري از حوادث مربوط به آخرين چهارشنبه سال، در واقع يك بسيج همگاني در اين زمينه است و اثربخشي بيشتري نسبت به رويكردهاي تك بعدي دارد .

شادی چهارشنبه سوری را تلخ نكنیم
تاریخ نشان می دهد شادمانی های نوروزی ایرانیان با «چهارشنبه سوری» آغاز و با مراسم «سیزده به در» پایان می یافت، ضمن این كه چهارشنبه سوری یكی از طولانی ترین مراسم شادی مردم، پیش از آغاز سال جدید بوده است.
پریدن از روی آتش های غول پیکر  و استفاده از مواد محترقه در سال های اخیر تبدیل به مسأله ای مشكل آفرین برای خانواده های ایرانی شده و هر سال سوختگی و جراحات شدید شهروندان را در پی داشته است.
مهم ترین علت وجود برخی معضلات ناشی از چهارشنبه سوری در كشور ایران ، آگاهی نداشتن مردم و كمبود فضاهای فرهنگی تفریحی است .  انجام هر كار خوب، اگر به درستی مورد توجه قرار نگیرد تبدیل به زشتی می شود. شهروندان بویژه جوانان توجه داشته باشند، شادی چهارشنبه سوری را با استفاده از وسایل غیرمجاز و غیرقانونی، تلخ و نامطلوب نكنند.